Fırat nehrinin batısında, Toros dağlarının güneyinde, Akdeniz”in doğusunda verimli topraklar üzerinde bulunan Gaziantep, bir çok devletlerin tarihlerinde isimleri birlikte anılmıştır.
Evlerin planları, sokakları, çıkmaz sokakları, Gabaltıları, yapı taşları, kapıları, pencereleri, bahçeleri, sofaları, taş işçilikleri, ahşap işçilikleri ve demir işçilikleri başta olmak üzere mimari özel yapılardır.
Antepevlerinin bulunduğu sokaklar ve bunlara bağlı dehlizler, çıkmaz sokaklar birbirinin benzeridir. Gabaltılar çevre bazı illerle benzerlik olmakla beraber, pencere ve kapı tonozlarındaki yapısal ve teknik özellikler, mimarinin kentlerin birbirlerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır. Yapı içerisindeki kullanıma yönelik planlamadaki benzerlik ise geçmişe dayanan ortak kültürünün sonucudur.
Zaman içerisinde kentte yaşayan farklı dinlere ait gurupların mekânlara yönelik anlayışlarının farklı olmasından dolayı dışa açık veya içe dönük olarak çeşitli plan tipleri ortaya çıkmıştır. Bu yapılar kendini diğer yapılardan soyutlamış ve farklı olarak kalmıştır.
Gaziantep’te birçok evde sofa çıkıntısı olarak planlanan balkonlar içe dönük, yani bahçeye dönük olarak yapılmıştır. Sokağa bakan balkon modelinin birkaç örneği bulunsa da genel yapı içe dönüktür. Bunun en önemli nedeni ise, İslamiyette aile mahremiyetinin korunmasına yönelik düşünce tarzıdır. Cumhuriyet sonrası Gaziantep’te yapılan tek katlı ve yığma ilkel apartman modellerinde dışa dönük gömme balkonlara rastlanmaktadır. Yine 1920’li yıllardan sonra çok katlı olarak yapılan yığma taş binalarda balkonlar dışa dönük yapılmıştır.
Yapıların vitrini durumunda olan sokak kapılarındaki kemerler ve atlama taşı gibi yapısal özellikler sembollerle süslenmiştir. Kapıların üzerindeki kapı tokmakları ve şakşakılar yaşam kültürünün gizemli göstergeleridir.
Kapılarda kullanılan ahşap ve metal malzemeler ve kapıların üzerindeki topuz başlı çivilerle yapılan süslemeler, özellikle “Hayat Ağacı” olarak kabul edilen servi ağacı tasvirleri ve vazo içerisindeki çiçek motifleri özel çalışmalardır.
Oda ile Sofalardaki tavan ve duvar resimleri, kalemişi süslemeler Osmanlı Dönemi Antep evlerinin en önemli sanatsal özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Antep evlerinin oda ve sofa duvarlarındaki resimler, konu ve yapılış tekniği bakımından farklı olup, yapıldığı dönemli ilgili ipuçları vermektedir. Gaziantep’teki Osmanlı dönemi Antep evlerinde çatı düzeneği bulunduğu için çörten konulmamıştır.

Alıntı: Gaziantep Tarih ve Kültür Arşivi (Aintap Data 6) Facebook Sayfası