Gaziantep tarihi su sisteminin özgün taraflarından biri de kastel
yapılarıdır. Yer altında kayalara oyularak inşa edilen livaslar aracılığı
ile taşınan su, yerleşim alanında belirli merkezlerde inşa edilen kasteller aracılığı ile toplumun kullanımına sunulmuştur. Dilimize Arapçadan
geçtiği tahmin edilen kastel, suyun yer altında bölümlere ayrıldığı yer
anlamına gelmektedir (Çam, 165l). Livas kotuna bağlı olarak kasteller
zemin kotunun altında yer almaktadır. Tamamen yerçekiminin gücünden
yaralanarak yapılmış, hiçbir mekanizma içermeyen livas sisteminde suyun yukarı taşınması için ek bir sistem yapılması yerine, kasteller suyun kotuna inilerek inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan kastel yapılarının bazıları tamamen yer altında olduğu gibi, livas kotuna bağlı olarak bir bölümü yer üstünde olan kasteller de bulunmaktadır.
Suyun halkın kullanımına açıldığı kamusal bir su yapısı olan kasteller
oldukça kapsamlı planlanmış yapılardır; birçok fonksiyona yönelik
mekânsal düzenlemeleri içerirler. Kastellerin içinde su alma yerleri, tuvalet, çimeceklik (yıkanma yeri), dinlenme ve abdest alma yerleri, çamaşır ve yün yıkama yerleri ve mescit bulunabilmektedir. Bu işlevleri ile kasteller su ile ilişkili servis alanlarıyla birlikte ibadet ve toplanma alanının da düzenlendiği bir su yapısı olarak karşımıza çıkmaktadır. İçerdiği işlevlerle halkın bir araya geldiği, zaman geçirdiği, işlerini yaptığı ve dini ibadetlerini gerçekleştirdiği; kentin günlük sosyal yaşamında önemli bir toplanma mekânı olmuştur.
Kaynaklarda birçok kastel adı geçmekle birlikte bu kastellerin hepsi
günümüze ulaşamamıştır.
Kaynak : GAZİANTEP TARİHİ SU SİSTEMİ VE SU YAPILARI
Meltem UÇAR

Alıntı: Gaziantep (Aintap Data 5) Facebook Sayfası